Eryngium maritimum L. Mikołajek nadmorski
z greckiego erýngion = jakiś gatunek ostu, ewentualnie od ereúgomai= bekam, odbija mi się; od zastosowania tej rośliny przeciw wzdęciom, z łacińskiego mare= morze; tu: przymorski, nadmorski
Rodzina: Baldaszkowate (Selerowate) (Umbelliferae= Apiaceae)
W Polskiej Czerwonej Księdze Roślin -gatunek nieskategoryzowany najczęściej niezagrożony. Kategoria zagrożenia w WPN- narażony (VU) Liczebność w osobnikach na terenie WPN: <100
Roślina o wysokości 30-50 ( 100 ) cm., występującą na wydmach, które stanowią niegościnne, trudne do zasiedlenia środowisko, w którym panują dwa potężne żywioły; morze i wiatr. Piasek przesypywany jest z sekundy na sekundę, z miejsca na miejsce, stanowiąc niestabilne podłoże. Gleba wydm jest zasolona i uboga w składniki odżywcze. Panuje tu niedostatek wody, bowiem silne wiatry szybko osuszają glebę. W ciągu doby występują duże wahania temperatur. Latem, nagrzewanie powierzchni wydm przez promienie słoneczne jest ogromne. W ciągu dnia temperatura piasku, podobnie jak na pustyni dochodzić może do 700C. W nocy spada o około połowę. Mikołajek nadmorski, poprzez specyficzne cechy, jest przystosowany do życia na wydmach. Jego korzenie dochodzą nawet do 4 m długości, przez które jest zaopatrywany w wodę. Ma mocną łodygę, o nasadzie nawet do 1 cm grubości, dzięki czemu dobrze znosi zasypywanie przez piasek. Liście rośliny są sztywne, twarde, ostrokolczaste, pokryte nalotem wosku, który zapobiega nadmiernej utracie wody. Nasiona są odporne nawet na kilkutygodniowe zalanie wodą morską. Roślina kwitnie na kolor ametystowo-niebieski, w okresie od lipca do września.
Mikołajek występuje wzdłuż wybrzeży Europy, Azji Mniejszej i Afryki Północnej, z centrum w basenie Morza Śródziemnego. Na świecie występuje 220 gatunków należących do rodzaju Eryngium, w Europie jest ich 26, zaś w Polsce 3 (m. nadmorski, m. polny, m. płaskolistny). W Polsce mikołajek nadmorski osiąga północno- wschodnią granicę zasięgu. W Polsce występuje wzdłuż wybrzeży Bałtyku. Według danych z lat 1970- 78 zasoby populacyjne mikołajka w Polsce wynosiły około 50 000 osobników; średnio na 1 km wybrzeża przypadało 100 osobników. Największa populacja występowała między Ustką a Mielnem (33 844 osobniki), na Mierzei Wiślanej (5113 osobników) oraz pomiędzy Dziwnowem, a Wisełką (756 osobników).* Występuje w dwóch zespołach wydmowych: na wydmach tzw. białych w Elymo- Ammophiletum oraz częściej na wydmach tzw. szarych w Helichryso- Jasionetum. Mikołajek w Parku ma zasoby małe w porównaniu z innymi odcinkami wybrzeża, ponieważ przeważa tu brzeg klifowy, a w pozostałych miejscach pas wydm jest wąski. Najliczniejsze populacje występują na północ od Wisełki oraz w północno- wschodnim krańcu Parku, między Świętouściem a Międzywodziem. Na większości stanowisk mikołajek kwitnie i owocuje, ale siewek i osobników młodych jest niewiele. Działalność zmierzająca do utrwalania wydm na polskim wybrzeżu prowadzona przez Urzędy Morskie Ochrony Wybrzeża jest konieczna, jednak zalesianie stanowi zagrożenie dla mikołajka, ponieważ źle znosi zacienienie. Do zabiegów ochronnych związanych z tym gatunkiem należy więc usuwanie (wokół jego stanowisk) wierzby kaspijskiej czy rozrzedzanie zwarcia sosny, zaś nowych nasadzeń się nie stosuje.
Tak jak bielik jest zwierzęcym symbolem Wolińskiego Parku Narodowego, tak mikołajek nadmorski jest reprezentatywnym przedstawicielem świata roślinnego Parku. Zarówno sylwetka bielika, jak i gałązka mikołajka są umieszczone w logo Parku.
* dane liczbowe na podstawie: Ćwikliński E., 1979. Problem ochrony mikołajka nadmorskiego Eryngium maritimum na polskim wybrzeżu. Chrońmy Przyr. Ojcz. 6: 5-14
Poniżej występowanie rośliny w Polsce i na świecie.
opracowały:
mgr Iwona Kamińska, mgr Ewa Lewicka
